Σωτήρης Μ. Τσιλίκας

Ψυχίατρος –Ψυχοθεραπευτής

Θέμα:

Αρνητικές απόρροιες του Νόμου περί «απόλυτης Απαγόρευσης του καπνίσματος, σε όλους τους κλειστούς δημόσιους χώρους».

Θεσσαλονίκη 06 -09 -10

Υπογράφουμε το παρακάτω κείμενο οι πολίτες, μιας επιθυμητής ευνομούμενης κοινωνίας, με ισοτιμία, ισονομία και ισοπολιτεία.

Η καθολική, απόλυτη απαγόρευση του καπνίσματος,

με ταυτόχρονη απαγόρευση διεξόδων εκτόνωσης και

με κατάργηση του δικαιώματος της ελευθερίας επιλογής.

Σημείωση: Το «ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ» δεν αφορά μόνον τον καπνιστή. Αφορά σαν έννοια και τον κάθε πολίτη.

«ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ ΚΑΘΟΛΙΚΑ ΤΟ ΚΑΠΝΙΣΜΑ»

Δεν χρειαζόταν το ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ. Θυμίζει παλαιών εποχών καταστάσεις (λ.χ. ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ ΤΟ ΠΤΥΕΙΝ ΕΠΙ ΤΟΥ ΔΑΠΕΔΟΥ) και φέρνει πολιτισμική οπισθοδρόμηση. Αντίθετα, θα αρκούσε η υπόδειξη με την σαφή ένδειξη «χώρος καπνιστών». Τα υπόλοιπα θα τα αναλάμβαναν οι ίδιοι οι πολίτες (καπνιστές και μη), προστατεύοντας τον υπόλοιπο χώρο, εξελισσόμενης έτσι της κοινωνίας πολιτισμικά και σ’ αυτό το πεδίο.

Βέβαια, πάντα υπάρχουν και οι υπανάπτυκτοι, οι αγροίκοι, οι «κάφροι». Με πρόσχημα αυτούς και τους ομοίους τους, μπορεί να εφαρμοσθεί το ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ, εξομοιώνοντας τους πάντες, εντάσσοντάς τους σε αυτήν την κατηγορία, προβάλλοντας την αναγκαιότητα της επιβολής με το ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ.

Η απολυτότητα της απαγόρευσης είναι για να δίνει το στίγμα της, το παρόν της, η κακή – αν δεν το προσέξουμε – εξουσία, με τις κατασταλτικές δράσεις της μέσω των μηχανισμών της και να στερεί την κοινωνία από τη δική της διαδικασία συνειδητοποίησης - δράσης και έτσι προοδευτικής ωριμοποίησης και εξέλιξης.

Τα ανωτέρω βέβαια μπορεί να συμβαίνουν είτε ενστικτωδώς είτε ενσυνείδητα και αυτά πολλοί τα καταλαβαίνουν, ενώ άλλοι όχι.

Ο αντίλογος είναι: «Μα πώς θα μπορούσε αλλιώς να σταματήσει το κάπνισμα, με τις όποιες ατομικές και κοινωνικές επιπτώσεις;».

Πάντως δεν είναι σώφρον, εκτός και αν είναι εκ του πονηρού, να δεχόμαστε το: «Ο σκοπός αγιάζει τα μέσα».

Το κάπνισμα μπορεί να αποτελεί έξη. Δηλαδή ισχυρή συνήθεια (ισχυρό χούι). Ως έξη, είναι Δευτέρα φύση. Ο λαός με το απόσταγμα πείρας και τη σοφία που διαθέτει λέει: «Πρώτα βγαίνει η ψυχή και ύστερα το χούι».

Η θεραπεία των απλών έξεων και των έξεων που «αλυσοδένουν» το άτομο (εξαρτήσεις) είναι από δύσκολη, έως φοβερά δύσκολη υπόθεση.

Προϋποθέτει την βαθειά γνώση περί του θέματος, την παροχή κατάλληλης στήριξης, οπωσδήποτε την βοήθεια προς τον εξαρτημένο (οποιασδήποτε εξάρτησης) για υπευθυνοποίηση, την καλλιέργεια της επιθυμίας και την επιβοήθηση στην απόφαση των εξαρτημένων για απεξάρτηση. Βέβαια είναι απαραίτητη η ύπαρξη δοκιμασμένων ή πρωτοποριακών προγραμμάτων απεξάρτησης.

Εξαρτήσεις μπορεί να έχουμε από τον καπνό, το ίντερνετ, το αλκοόλ, τον τζόγο, το ποδόσφαιρο, από ανθρώπους κλπ.

Μια έξη έχει τις όποιες βιο-ψυχο-κοινωνικές επιπτώσεις, τόσον στο ίδιο το εξαρτημένο άτομο, όσον και στο στενότερο και ευρύτερο περιβάλλον. Η κοινωνία με την θεσμισμένη πολιτεία, χρειάζεται να προστατεύει και να βοηθά τόσο το άτομο, όσο και το περιβάλλον.

Στην παρούσα φάση (3 Σεπτεμβρίου 2010), η μέριμνα της πολιτείας στην συνολική υπόθεση του καπνίσματος, τελικά εξαντλήθηκε στην εξαγγελία της απόλυτης απαγόρευσης. Η στεγνή και στυγνή χρήση της εξουσιαστικής δύναμης (αποφασίζω –απαγορεύω –τιμωρώ), είναι ουσιαστικά δείγμα, τουλάχιστον αδυναμίας για το εγχείρημα και εμφάνιση αντιδραστικής άμυνας με εκφράσεις επιθετικότητας. «Η καλύτερη άμυνα είναι η επίθεση» λέει ο λαός.

Όπως ακριβώς αποτελεί αδυναμία το «παιδαγωγικό ξύλο» και η επιβολή στα παιδιά και δείχνει την αδυναμία και ουσιαστικά την αποτυχία της ακολουθούμενης παιδαγωγικής διαδικασίας, από γονείς ή δασκάλους.

Έτσι η απόλυτη απαγόρευση, αποτελεί σαφώς αδυναμία διαχείρισης ενός προβλήματος και προσπάθεια επίλυσής του εντελώς αντιεπιστημονικά, δηλαδή κατά πολιτισμικά ανώριμο τρόπο.

Η απαγόρευση φυσικά δεν θεραπεύει το οποιοδήποτε πρόβλημα, ίσως μερικώς φαινομενικά να το περιορίζει. Αντίθετα η μελέτη, η γνώση, η κατανόηση των συμβαινόντων και η χρησιμοποίηση και επιλογή λύσεων, με τη στήριξη, το νοιάξιμο και τη σύμφωνη γνώμη, συνδρομή και την υπευθυνοποίηση του εξαρτημένου (ή ενήλικα και του παιδιού στα παιδαγωγικά θέματα), μπορεί να δώσει, προοδευτικά, αποτελέσματα.

Έτσι άλλωστε «φτιάχνονται» υπεύθυνοι πολίτες. Μεταξύ άλλων αυτό είναι ένα από τα βασικότερα καθήκοντα της πολιτείας.

Το σημαντικότερο μιας τέτοιας προσπάθειας, έγκειται τελικά στην εμφάνιση και καλλιέργεια κοινωνικής συνείδησης. Με την γνώση και την κατανόηση του θέματος και με το να μπορώ να βρίσκομαι (να μπαίνω) στη θέση του άλλου.

Το να κάνω κάτι λόγω του φόβου κυρώσεων, είναι δείγμα υποβάθμισης στην κοινωνία αναφοράς. Αν πρόκειται για κοπάδι ζωντανών (τα ζα), ισχύει βέβαια το « Ο φόβος φυλάει τα έρμα».

Όμως, μια δημοκρατική Πολιτεία, με τίποτα δεν θέλει τους πολίτες της ως «ζα».

Αναφορικά με το κάπνισμα, να σημειώσουμε ότι δεν έχει φυσικά μόνο την φαινομενολογία. Η όλη ιεροτελεστία του καπνίσματος, πέραν της εξάρτησης από τη νικοτίνη και τις πιθανές άλλες ανεπιθύμητες δράσεις στο άτομο και το περιβάλλον, εκφράζει:

είτε μια ανάγκη εκτόνωσης από εσωτερική ένταση

είτε απόλαυση.

Σημείωση

Από τις πρώτες συμβολικές ενέργειες πολλών εφήβων για ανεξαρτητοποίηση από τους γονείς (αρχέγονη, πρώτη μορφή εξουσίας), ότι δεν είναι πια μικρά υπάκουα παιδιά, το στοιχείο ότι μεγάλωσαν και πατούν πια στα πόδια τους, αλλά ότι κάνουν και «το δικό τους», ήταν το τσιγάρο.

Το τσιγάρο ως σύμβολο –υποκατάστατο του μπιμπερό – του μαστού – της μητρικής αγκαλιάς, της μάννας, ήταν ανά πάσα στιγμή στη διάθεση του καπνιστού και έτσι απομακρυνόταν το άγχος αποχωρισμού (από τη μάννα –οικογένεια – προστασία - εξουσία), με αυτή την συνθήκη.

Έτσι το τσιγάρο έγινε συνώνυμο της ασφάλειας, της εκτόνωσης από την ένταση –άγχος, σύμβολο της απόλαυσης και χορηγός παρηγοριάς και δύναμης.

Δηλαδή το τσιγάρο έγινε το σύμβολο αυτονομίας, αλλά και σύμβολο κατά της εξουσίας.

Η απόλυτη απαγόρευση αποτελεί σαφέστατα επιθετική ενέργεια. Η επιβολή αποτελεί απόρροια από εξουσιαστικές – απολυταρχικές τάσεις (πιθανότατα μη συνειδητοποιημένες) και στοχοποιούνται:

- Άμεσα οι καπνιστές (πρόστιμα, φόβος σύλληψής τους, έκθετοι στους αναφυόμενους καταδότες, καταφυγή σε κάπνισμα παράνομα –κρυφά ή σε χώρους που ξεφτιλίζεται η ανθρώπινη αξιοπρέπεια, όπως τουαλέτες, με επακόλουθο αυτοενοχοποίηση – αυτουποτίμηση και πολιτισμική υποστροφή).

- Έμμεσα η κοινωνία, που χρωματίζεται με την απολυτότητα και με όλα τα αρνητικά συμπαρομαρτούντα, μεταξύ των οποίων η «κατασκευή» παρανόμων (καπνιστών), η «κατασκευή» καταδοτών, η έκλυση του φόβου, η πολιτισμική υποβάθμιση.

Το να μεταπέσουμε από την δικτατορία των καπνιστών, στη δικτατορία της κακής εξουσίας, είναι ότι χειρότερο για μια κοινωνία.

Αυτό γίνεται αντιληπτό φυσικά γι’ αυτούς που έχουν μάτια και βλέπουν και που καταλαβαίνουν.

Τι χρειάζεται να φροντίσει η κοινωνία και η πολιτεία στο θέμα των ίδιων των καπνιστών;

Να τους βοηθήσει, παρέχοντας εναλλακτικές λύσεις.

Π.χ. Νόμιμους χώρους καπνιζόντων και δωρεάν προγράμματα διακοπής καπνίσματος.

Βέβαια, αφού πρώτα αναγνωρίσει και αποδεχθεί:

- Είτε το πρόβλημά τους ως ισχυρή έξη και αυτούς ως έχοντες ανάγκης συμπάθειας - στήριξης – βοήθειας, αφού προβάλλουν συνειδητά το σχετικό αίτημά τους.

- Είτε απλούστατα την απόφαση - επιθυμία τους να συνεχίσουν να καπνίζουν και να τους στηρίξει, μη αφαιρώντας τους το δικαίωμα να καθορίζουν οι ίδιοι τη ζωή τους, σωστά ή λάθος, αναλαμβάνοντας τις ευθύνες τους. Όπως επιτρέπεται όταν είμαστε στη δημοκρατία, σε μικρά και «ανάποδα», «μη σωστά», «λάθος» κόμματα να υπάρχουν, να εκπροσωπούνται και να εκφράζονται στη Βουλή, παρά την κριτική και την πιθανή επιθυμία ενδεχομένως μεγάλου και «σωστού» κόμματος να τα εξαλείψει.

Η καθολική απαγόρευση του καπνίσματος, με την προτροπή για καταγγελίες και μάλιστα υπό την Αιγίδα του Υπουργείου, θα γεννήσει και θα συντηρήσει φυτώρια καταδοτών.

Το "καρφί" είναι πάντα καρφί, είτε πρόκειται για ελάσσονος, είτε για μείζονος σημασίας θέματα.

Η προαγωγή και επιβράβευση καρφιών, αποτελεί ότι χειρότερο για μια οικογένεια και για μια κοινωνία.

Είναι χαρακτηριστικό που στα σχολεία, η ομάδα των παιδιών, απομονώνει τα καρφιά.

Όταν τυχόν οι εκπαιδευτικοί ζητούν από τα παιδιά να καταμαρτυρήσουν έναν ένοχο, τα παιδιά το αποφεύγουν, για να μην αποκτήσουν αυτή την ρετσινιά.

Τα μεγάλα καρφιά, οι ρουφιάνοι και οι καταδότες, πάντα εγείρουν τον φόβο.

Ο φόβος εγείρει προστατευτικές άμυνες στον άνθρωπο και έτσι λόγω της ανάγκης αμυνών για προστασία, μπορεί να σταματήσει η έκφραση θέσης-άποψης – άνθισης του ανθρώπου, για τον κίνδυνο συνεπειών π.χ. Οι πολίτες, πλην των κατασκευασμένων υπηκόων («παπαγαλάκια»), αποφεύγουν να εκφράζονται σε δικτατορίες, εκτός και αν περάσουν στην Αντίσταση.

Άλλωστε ο φόβος, είναι πάντα το κυριότερο εργαλείο για την επιβολή (κακών) εξουσιών.

Σημείωση: Οι θεσμισμένες εξουσίες σε μια ουσιαστικά δημοκρατική Πολιτεία, φυσικά δεν προκαλούν φόβο, γιατί συντρέχουν στον πολίτη, στηριζόμενες σε αρχές και ιδανικά.

Θα μπορούσε κανείς να πει:

Μα τόσος ντόρος, τόση συζήτηση γι΄ αυτούς που μπορεί να ρουφιανεύουν τους καπνιστές; Υπερβολικό δεν είναι;

Η απάντηση είναι ότι ο μικρός ρουφιάνος «μεγαλώνει» και πολύ πιθανόν να εξελίσσεται και να προάγεται μελλοντικά σε μεγάλο καταδότη. Φαντάσου αυτό να γίνεται και με τη στήριξη της πολιτείας!

Αν η πολιτεία μέσα στον κόρφο της, με τις ευλογίες της, ευνοήσει και ενισχύσει μικρούλικα φιδάκια, από αυτά μπορεί να προκύψουν στο μέλλον δηλητηριώδεις οχιές, που θα δαγκώσουν και την ίδια.

Εν κατακλείδι:

Αυτή καθαυτή η έννοια της ΑΠΑΓΟΡΕΥΣΗΣ (ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ) είναι φορτισμένη με αρνητισμό και εξυπακούεται ότι συνεπάγεται σοβαρές κοινωνικές επιπτώσεις. Η καθολική απαγόρευση του καπνίσματος, χωρίς ασφαλιστικές δικλείδες (νόμιμο χώρο για τους καπνιστές, νοιάξιμο για την αγορά, νοιάξιμο για τους μη καπνίζοντες), θα έχει αρνητικές επιπτώσεις.

Ι. Είναι (το λιγότερο που μπορούμε να πούμε) άστοχο, αν η πολιτεία διαχωρίσει τα παιδιά της σε πρώτης και "πεταμένης -στιγματισμένης" κατηγορίας πολίτες (παιδιά κατώτερου θεού, εξάλειψη της διαφορετικότητας).

ΙΙ. Θα δοθεί χώρος (φυτώριο) και θα γίνει επιβράβευση αρνητικών προσωπικοτήτων (καρφιά – ρουφιάνοι – καταδότες).

ΙΙΙ. Θα εμφανισθεί ο φόβος. Όταν καλλιεργείται ο αστείος, ο μικρός φόβος, πάντα ανοίγεται ο δρόμος και για τον μεγαλύτερο. (Φόβος = εργαλείο καθυπόταξης ατόμων και συνειδήσεων).

ΙV. Οι καπνίζοντες, από νόμιμοι μέχρι τώρα, θα γίνουν και παράνομοι, με ότι συνεπάγεται αυτό στην προσωπική τους ζωή και τον χώρο εργασίας (ένταση, εκνευρισμοί, θυμός κλπ).

V. Οι καπνιστές στην ανάγκη τους θα καταφύγουν ενδεχομένως σε λύσεις που προσβάλλουν την αξιοπρέπειά τους. Και αυτό ουσιαστικά εκ του μη όντος.

VI. Οι πολίτες θα ΄ρθούν σε διαμάχες και αντιπαλότητες μεταξύ τους, γι’ αυτό το έλασσον θέμα, που ουσιαστικά προέκυψε εντελώς άκριτα.

Εκτός και αν όλα έγιναν όχι αφελώς ή εκ «λάθους», αλλά συνειδητά, επί σκοπόν: «Διαίρει και βασίλευε» και απόσπαση της προσοχής από τα μείζονος σημασίας θέματα, ενασχόληση με θέματα ελάσσονος σημασίας, που θα μπορούσαν κάλλιστα να λυθούν με την θετικότητα και όχι με το ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ.

Αντίθετα με όλα αυτά τα θλιβερά, η Πολιτεία χρειάζεται να προάγει αρχές, αξιοπρέπεια και υπεύθυνους πολίτες, που να την δέχονται γιατί είναι σωστή και να προστατεύουν αυτή την Δημοκρατική Πολιτεία.

Στη Δημοκρατία κατά τις εκλογές, ο πολίτης όταν ενηλικιωθεί, έχει το δικαίωμα επιλογής κόμματος, ελεύθερα, πίσω από το προστατευτικό παραβάν. Δεν εξετάζεται ποιοι είναι ώριμοι και ποιοι ανώριμοι, δεν τους γίνονται ψυχολογικά τεστ, ώστε να αποκλεισθούν οι τελευταίοι.

Αν κάποιοι αποφασίσουν με τα δικά τους κριτήρια να αφαιρέσουν το δικαίωμα επιλογής από τον πολίτη ή να τον εξαναγκάσουν να ψηφίσει το "καλό" κόμμα και το κάνουν με χρήση της δύναμης της κακής νόμιμης ή παράνομης εξουσίας, τότε έχουμε καλυμμένη ή άμεση δικτατορία.

Η Ελληνική Πολιτεία ας πράξει σωστά, με τα ανθρώπινα μέτρα και σταθμά, κατά τον επιστημονικό τρόπο, είτε αναφερόμαστε στα μικρότερης είτε στα μεγαλύτερης σημασίας θέματα.

Θεσσαλονίκη 3 Σεπτεμβρίου 2010

Σωτήρης Τσιλίκας

Ψυχίατρος –Ψυχοθεραπευτής

Διευθυντής ΕΣΥ

Ιπποκράτειο Γενικό Νοσοκομείο Θεσσαλονίκης