ΤΙ ΣΥΜΒΑΙΝΕΙ ΚΑΤΩ ΑΠΟ ΤΟ WEB;

Πολλοί χρήστες του διαδικτύου ίσως δεν γνωρίζουν ότι όντας συνδεδεμένοι στο διαδίκτυο καθιστούν τον υπολογιστή τους μέρους του μεγαλύτερου παγκόσμιου δικτύου Η/Υ που ονομάζεται Internet. Ο όρος internet στην κυριολεξία δεν σημαίνει αυτό ακριβώς που ο περισσότερος κόσμος πιστεύει. Πράγματι, με τον όρο internet (προσέξατε ότι το γράφω με πεζό "i" και όχι με κεφαλαίο;) η επιστήμη των δικτύων και της πληροφορικής ορίζει ένα δίκτυο που αποτελείται από περισσότερα επιμέρους δίκτυα υπολογιστών ή άλλων συσκευών επικοινωνίας και επεξεργασίας πληροφοριών, π.χ. τηλέφωνα, ελεγκτές ραντάρ, μετεωρολογικές συσκευές, δορυφόροι κλπ. Αν, π.χ. έχουμε ένα τοπικό δίκτυο Η/Υ στο χώρο εργασίας μας και ένα άλλο τοπικό δίκτυο στο πανεπιστήμιο και καταφέρουμε να συνδέσουμε αυτά τα δύο δίκτυα μέσω μιας (παράνομης) ιδιωτικής ασύρματης ζεύξης, ή μέσω μιας νοικιασμένης γραμμής που θα μας προμηθεύσει ο ΟΤΕ, τότε έχουμε κάποιο δίκτυο που συνδέει άλλα δίκτυα μεταξύ τους, δηλαδή έχουμε ένα internet. Αυτό το internet και άλλα παρόμοια δεν πρέπει να συγχέονται με το Internet (με κεφαλαίο "I"), το οποίο είναι ένα από τα αμέτρητα ιδιωτικά ή δημόσια internets που υπάρχουν απλωμένα σε διάφορα μέρη του κόσμου, αλλά ξεχωρίζει από τα υπόλοιπα, καθώς οι διακομιστές του και άλλα πρωτογενή του χαρακτηριστικά ελέγχονται και πιστοποιούνται από τρεις διεθνείς μεγάλους φορείς:

• ICANN (Internet Corporation for Assigned Names and Numbers)
  Πρόκειται για έναν φορέα που ελέγχει και πιστοποιεί τα domain names, δηλαδή τα λεκτικά αντίστοιχα των διευθύνσεων με τα οποία συνηθίζουμε να επικοινωνούμε στο διαδίκτυο. Όταν, π.χ. γράφετε στο πεδίο διευθύνσεων www.panos1962.blogspot.com, τότε κάποιος υπολογιστής μετατρέπει το κρυπτογραφικό αυτό όνομα σε μια ακόμη πιο κρυπτογραφική αριθμητική διεύθυνση, π.χ. 72.14.204.191, και με αυτά τα νούμερα μπορεί να εντοπίσει τον Η/Υ από τον οποίο ζητάτε πληροφορίες (στη συγκεκριμένη περίπτωση ζητάτε την πρώτη σελίδα του "Πανόπτη"). Έτσι, όταν κάποιο φυσικό πρόσωπο, ή κάποια επιχείρηση, θέλει να κατοχυρώσει κάποιο domain name, θα πρέπει να απευθυνθεί στον ICANN και να ζητήσει πιστοποίηση του ονόματος που επιθυμεί. Η επικοινωνία μας με τον φορέα ICANN δεν γίνεται σχεδόν ποτέ απευθείας (εκτός και αν είστε πολύ ψαγμένος, ώστε να μπορείτε να δώσετε όλες τις πληροφορίες που θα σας ζητήσουν), αλλά μέσω ιστοτόπων που κάνουν ακριβώς αυτή τη δουλειά: παρέχουν δωρεάν υπηρεσίες που αφορούν στο domain name registration. Ως παράδειγμα αναφέρω την κατοχύρωση του ονόματος www.perloc.info για τον perloc, έναν διαδικτυακό τηλεφωνικό κατάλογο που σκάρωσα τον Αύγουστο του 2010. Μπήκα σε κάποιον ιστότοπο (www.GoDaddy.com) που παρέχει τέτοιου είδους υπηρεσίες και ζήτησα να μου κατοχυρώσει το συγκεκριμένο όνομα για δύο χρόνια. Αφού κατέθεσα ένα μικρό ποσό (περίπου 30$), ο GoDaddy επικοινώνησε με τον ICANN και κατοχύρωσε το όνομα αυτό για λογαριασμό μου. Πιο συγκεκριμένα μου έδωσε κάποιους κωδικούς με τους οποίους μπορώ να μπαίνω σε κάποιους name servers (πρόκειται για Η/Υ του ICANN που κρατούν καταλόγους με ονόματα και διευθύνσεις όλων των Η/Υ του Internet) και να καθορίζω πού θα κατευθύνεται κάποιος χρήστης όταν πληκτρολογεί τη διεύθυνση www.perloc.info στον υπολογιστή του.


• ISOC (Internet Society)
  Πρόκειται για μη κερδοσκοπικό οργανισμό που στελεχώνεται από φυσικά πρόσωπα, επιχειρήσεις, οργανισμούς και εκπαιδευτικά ιδρύματα, που έχει ως σκοπό και στόχο να θέτει standards για το Internet, να μελετά τις δυνατότητες και τις ανάγκες της κοινωνίας, που αφορούν στη δικτύωση και στην επικοινωνία, και να καθορίζει τις τρέχουσες και τις μελλοντικές πολιτικές του διαδικτύου. Αυτή η κοινότητα είναι που έχει καθορίσει και περιγράψει πώς ακριβώς θα εργάζονται και θα συνεργάζονται όλοι οι χρήστες του διαδικτύου και το πώς θα διασυνδέονται μεταξύ τους τα δισεκατομμύρια Η/Υ και άλλων συσκευών. Μάλλον πρόκειται για το πιο σημαντικό κομμάτι του διαδικτύου, καθώς είναι αυτό το κομμάτι που θέτει και διαμορφώνει τους στρατηγικούς στόχους του Internet.


• W3C (World Wide Web Consortium)
  Είναι ένας οργανισμός που απασχολεί περίπου 400 μέλη. Πρόκειται για φυσικά πρόσωπα, επιχειρήσεις, οργανισμούς και εκπαιδευτικά ιδρύματα και θέτει τους κανόνες διαμόρφωσης της πληροφορίας που κυκλοφορεί στο διαδίκτυο σε επίπεδο χρήστη. Δεν μιλάμε δηλαδή τόσο για την εσωτερική δομή της πληροφορίας, όσο για την πληροφορία όπως αυτή εμφανίζεται στον τελικό χρήστη, δηλαδή σε σας. Εδώ διαμορφώνεται και καθορίζεται το συντακτικό των ιστοσελίδων και οι διάφορες γλώσσες δυναμικής διαχείρισης της πληροφορίας, π.χ. javascript. Οι προγραμματιστές που κατασκευάζουν ιστοσελίδες έχουν ως ευαγγέλιο τις οδηγίες του W3C και πρέπει να ακολουθούν τις τρέχουσες εξελίξεις στον οργανισμό, προκειμένου οι ιστοσελίδες και οι ιστότοποι που κατασκευάζουν να είναι σωστοί και λειτουργικοί.

Όπως προανέφερα, τόσο οι χρήστες του Internet, όσο και οι προγραμματιστές, σπάνια έρχονται σε επαφή με τους παραπάνω φορείς και οργανισμούς. Οι μεν χρήστες δεν χρειάζεται καθόλου να έχουν οποιαδήποτε σχέση με αυτά, οι δε προγραμματιστές επικοινωνούν με τους παραπάνω φορείς έμμεσα, είτε μέσω ιστοτόπων που παρέχουν υπηρεσίες, είτε διαβάζοντας βιβλία και ιστοσελίδες που τους βοηθούν να κατασκευάσουν νέες ιστοσελίδες και ιστοτόπους. Πράγματι, η παρουσία των παραπάνω οργανισμών στο διαδίκτυο είναι κάτι παραπάνω από πανταχού παρούσα και υπάρχουν αμέτρητες υπηρεσίες και ιστοσελίδες μέσω των οποίων μπορεί κάποιος να κάνει σχεδόν οτιδήποτε στο web, ή ακόμη και να συμμετέχει ενεργά σε forums και άλλα μέσα δικτύωσης και επικοινωνίας, θέτοντας ερωτήματα ή εκθέτοντας τις απόψεις του. Πρόκειται για ένα θαυμαστό οικοδόμημα το οποίο διαμορφώθηκε χωρίς τη βοήθεια κανενός είδους ταγών και πολιτικών καπηλευτών, με τελείως δημοκρατικές διαδικασίες που έθεσαν οι ίδιοι οι εμπνευστές του διαδικτύου και συντηρούν τα εκατομμύρια των χρηστών και προγραμματιστών που κοπιάζουν (συνήθως αφιλοκερδώς) για τη συντήρηση του γιγαντιαίου αυτού έργου.

Ξεκαθαρίσαμε, λοιπόν, ότι το Internet (με κεφαλαίο "I") είναι ένα συγκεκριμένο internet (δίκτυο δικτύων) η λειτουργία του οποίου ελέγχεται και καθορίζεται από τους φορείς: ICCAN, ISOC και W3C. Στο στήσιμο του Internet ενεπλάκησαν, ήδη από τα πρώτα στάδια, οι τηλεφωνικές εταιρείες, καθώς ήταν αυτές που παρείχαν (άθελά τους) τα φυσικά μέσα της δικτύωσης απομακρυσμένων σημείων, π.χ. σπίτι, χώρος εργασίας, με κάποιους κεντρικούς κόμβους. Πιο συγκεκριμένα, κάθε σπίτι ή χώρος εργασίας που διαθέτει τηλέφωνο, είναι συνδεδεμένο μέσω τηλεφωνικής γραμμής με κάποιο κέντρο της τηλεφωνικής εταιρείας, π.χ. ΟΤΕ. Επομένως, επρόκειτο για ένα ήδη διαθέσιμο μέσο διασύνδεσης και μάλιστα παγκόσμιας κλίμακας. Τι καλύτερο λοιπόν, από το να χρησιμοποιήσει κανείς το ήδη υπάρχον τηλεφωνικό δίκτυο για να συνδέσει μεταξύ τους και άλλες συσκευές εκτός από τηλέφωνα; Το τι είδους συσκευές είναι αυτές είναι κοινό μυστικό: ηλεκτρονικοί υπολογιστές.

Πράγματι, οι Η/Υ, ως προγραμματιζόμενες συσκευές, αποτελούν ένα είδος ηλεκτρονικού χαμαιλέοντα, δηλαδή συσκευές που μπορούν να κάνουν σχεδόν τα πάντα, αρκεί να υπάρχει το κατάλληλο πρόγραμμα και το κατάλληλο υποσύστημα. Π.χ. ένας Η/Υ με μια συνδεδεμένη κάμερα και το αντίστοιχο πρόγραμμα διαχείρισης εικόνας από την κάμερα αυτή, μπορεί κάλλιστα να χρησιμοποιηθεί ως βιντεοκάμερα, ή ένας Η/Υ συνδεδεμένος με κάποιες συσκευές μέτρησης θερμοκρασίας, υγρασίας, πίεσης και άλλων μετεωρολογικών δεδομένων, μαζί με κάποιο πρόγραμμα διαχείρισης των συσκευών αυτών, καθίσταται ένας πολύ καλός και βολικός μετεωρολογικός σταθμός. Αν μπορώ μάλιστα να επικοινωνήσω με τέτοιο είδους Η/Υ από μακριά, στήνω ένα πολύ καλό δίκτυο μετεωρολογικών σταθμών που μπορεί να με τροφοδοτεί ανά πάσα στιγμή με δεδομένα που θα με βοηθήσουν να παρακολουθώ και να προβλέπω τον καιρό από κάποιο κεντρικό κόμβο στον οποίο συγκεντρώνονται όλες αυτές οι πληροφορίες και, βέβαια, έχοντας σύνδεση στο διαδίκτυο, μπορώ τις προβλέψεις αυτές να τις κοινοποιώ άμεσα σε όλο τον κόσμο, ή να τις παρέχω υπό μορφή δεδομένων σε άλλες συσκευές που πρέπει να διαμορφώνουν τη λειτουργία τους ανάλογα με τις καιρικές συνθήκες, π.χ. σκίαστρα, ραντάρ, φωτισμοί, φράγματα κλπ.

Είπαμε ότι το Internet είναι ένα συγκεκριμένο δίκτυο δικτύων Η/Υ που ελέγχεται από κάποιους φορείς που καθορίζουν τόσο πρακτικά θέματα του δικτύου αυτού, όσο και θέματα στρατηγικής του διαδικτύου. Πολλές φορές, όμως, χρησιμοποιούμε και τον όρο web όταν αναφερόμαστε στο διαδίκτυο. Τι ακριβώς είναι το web και πώς σχετίζεται με το Internet; Το web δεν είναι ταυτόσημο με το Internet, όπως, ίσως, πιστεύει ο περισσότερος κόσμος· το web είναι μάλλον ένα υποσύνολο του διαδικτύου, παρά το ίδιο το διαδίκτυο. Ποια είναι, όμως, η διαφορά; Η απάντηση στο ερώτημα αυτό είναι πιο εύκολο να δοθεί με κάποια παραδείγματα. Όλοι γνωρίζετε το Skype, ή το Windows Live Messenger. Πρόκειται για προγράμματα που καθιστούν εφικτή την επικοινωνία των χρηστών με φωνή, εικόνα και κείμενο μέσω του Internet. Τα προγράμματα αυτά χρησιμοποιούν το Internet και τις υποδομές του για να πετύχουν αυτού του είδους την επικοινωνία, δεν ανήκουν όμως στον παγκόσμιο ιστό, δηλαδή σ' αυτό που ονομάζουμε world wide web, ή απλώς web. Πρόκειται για προγράμματα που χρησιμοποιούν το Internet μόνο ως φυσική δικτυακή υποδομή και ο σκοπός τους δεν είναι η παρουσίαση στατικών, ή δυναμικών ιστοσελίδων από διάφορους ιστοτόπους, αλλά η άμεση επικοινωνία μεταξύ των χρηστών, χρησιμοποιώντας άλλου είδους δομές και πρωτόκολλα και όχι τα πρωτόκολλα του W3C. Μιλάμε δηλαδή για Η/Υ που επικοινωνούν μέσω του διαδικτύου, αλλά εφόσον δεν ανταλλάσσουν ιστοσελίδες δεν ανήκουν, τυπικά, σ' αυτό που ονομάζουμε www ή web.

Πράγματι, όταν κάποιος χρήστης εισέρχεται στο Skype δουλεύει απευθείας στο Internet και δεν χρησιμοποιεί ονόματα τα οποία πρέπει κανείς να έχει κατοχυρώσει στο ICANN· απλώς εγγράφεται στο Skype με κάποιο όνομα, και από κεί και πέρα, το ίδιο το Skype είναι υπεύθυνο να βρει ποιον υπολογιστή πρέπει να συνδέσει με ποιόν προκειμένου να επιτευχθεί η ζητούμενη επικοινωνία. Το ίδιο, λίγο πολύ, ισχύει και με το Windows Live Messenger και με άλλα προγράμματα δικτύωσης υπολογιστών. Όμως αυτά, όπως είπαμε, δεν ανήκουν στο υποσύνολο του διαδικτύου που ονομάζεται web. Πράγματι, με τον όρο web, ή www, εννοούμε μια τεράστια παγκόσμια ηλεκτρονική βιβλιοθήκη που χρησιμοποιεί το Internet και αποτελείται από ιστοσελίδες που είναι αποθηκευμένες σε ιστότοπους και περιέχουν κάθε είδους χρήσιμη, ή άχρηστη, πληροφορία. Η πληροφορία μπορεί να είναι κάθε λογής, από απλά έγγραφα κειμένου, μέχρι αρχεία εικόνας και ήχου, ή συνδυασμός όλων των παραπάνω. Τι είναι όμως οι ιστοσελίδες και τι είναι ένας ιστότοπος; Λέγοντας αυτά θα κλείσουμε την εισαγωγή μας στο Internet.

Ιστοσελίδα δεν είναι τίποτε άλλο από ένα αρχείο κειμένου μέσα στο οποίο ο συντάκτης εκθέτει πληροφορίες χρησιμοποιώντας μια ιδιαίτερη γλώσσα που ονομάζεται HTML (HyperText Markup Language). Hypertext, δηλαδή υπερ-κείμενο, είναι κείμενο που δεν περιέχει μόνο αυτό που θέλει να πει, αλλά μαζί και κάτι άλλο· στη συγκεκριμένη περίπτωση πρόκειται για τους ειδικούς συμβολισμούς της HTML. Αν π.χ. γράψω "Το όνομά μου είναι <b>Πάνος Παπαδόπουλος</b> και βοηθώ τους φίλους μου να κατανοήσουν το <a href="http://en.wikipedia.org/wiki/Internet">διαδίκτυο</a>", τότε μετατρέπω την απλή πληροφορία (κείμενο) "Το όνομά μου είναι Πάνος Παπαδόπουλος και βοηθώ τους φίλους μου να κατανοήσουν το διαδίκτυο" σε εμπλουτισμένη πληροφορία (υπερ-κείμενο), δηλαδή σε πληροφορία που περιέχει κάποια επιπλέον χαρακτηριστικά και δυνατότητες. Στο συγκεκριμένο παράδειγμα το όνομα "Πάνος Παπαδόπουλος" θα εμφανιστεί με έντονα γράμματα, καθώς οι κανόνες της HTML καθορίζουν πως ό,τι είναι γραμμένο μεταξύ των συμβολισμών "<b>" και "</b>" θα εμφανίζεται με έντονα γράμματα (bold), ενώ η λέξη διαδίκτυο θα εμφανίζεται υπογραμμισμένη και θα δίνει τη δυνατότητα στο χρήστη να μεταβεί με ένα κλικ στη σχετική ιστοσελίδα με διεύθυνση "http://en.wikipedia.org/wiki/Internet". Ιστοσελίδα, λοιπόν, είναι ένα υπερ-κείμενο που κατασκευάζει κάποιος  χρησιμοποιώντας την HTML.

Οι ιστοσελίδες, όμως, δεν μπορούν απλά να βρίσκονται σκόρπιες στο Internet, γιατί έτσι θα ήταν αδύνατον κάποιος να τις εντοπίσει και να τις προσπελάσει με τρόπο χρηστικό. Αντ' αυτού, οι ιστοσελίδες είναι οργανωμένες σε "ιστοτόπους", ή κατά το ελληνικότερο, sites. Π.χ., η ιστοσελίδα του προηγούμενου παραδείγματος που αναφέρεται στο Internet, είναι η ιστοσελίδα "Internet" που βρίσκεται στο χώρο "wiki" του ιστοτόπου "en.wikipedia.org". Το "http://" που βρίσκεται μπροστά από το όνομα του ιστοτόπου είναι το πρωτόκολλο μέσω του οποίου προσπελαύνεται η συγκεκριμένη σελίδα. Υπάρχουν και άλλα πρωτόκολλα, π.χ. "https://" για κρυπτογραφημένη ανταλλαγή πληροφοριών, "ftp://" για ανταλλαγή μεγάλων αρχείων, "file://" για προσπέλαση τοπικών αρχείων που βρίσκονται στον υπολογιστή μας κλπ. Ιστότοπος, λοιπόν, είναι ένας χώρος ο οποίος περιέχει ιστοσελίδες οργανωμένες σε χώρους (φακέλους) και υποχώρους (υποφακέλους), όπως ακριβώς έχετε οργανωμένα τα έγγραφά σας, τις φωτογραφίες σας, τη μουσική σας κλπ στο δικό σας προσωπικό Η/Υ. Το όνομα του ιστοτόπου το κατοχυρώνουμε μέσω του φορέα ICANN, είτε πρόκειται για ιστότοπο που έχει δισεκατομμύρια επισκέπτες, π.χ. "www.wikipedia.org", είτε πρόκειται για ιστότοπους με ελάχιστους επισκέπτες, π.χ. "www.perloc.info".

Επειδή οι περισσότεροι χρήστες του διαδικτύου δεν κατέχουν την HTML, ούτε είναι, φυσικά, διατεθειμένοι να πληρώσουν για να κατοχυρώσουν κάποιο domain name, τα τελευταία χρόνια έχουν αναπτυχθεί χιλιάδες ιστότοποι που προσφέρονται να φιλοξενήσουν δικές σας ιστοσελίδες τις οποίες, μάλιστα, σας βοηθούν να κατασκευάσετε μέσω φιλικών προγραμμάτων που κρύβουν από τους χρήστες τις λεπτομέρειες της HTML με χρήση σχετικών κουμπιών και εικονιδίων. Ένα τέτοιο site είναι και το "blogspot.com" (γνωστό με το όνομα "blogger"), το οποίο παρέχει το χώρο και τα μέσα για να αναπτύξει κανείς ιστοσελίδες υπό μορφήν άρθρων σε κάποιο "ιστολόγιο", ή επί το ελληνικότερο: blog. Τέτοιες υπηρεσίες παρέχουν πάρα πολλοί ιστότοποι, και μαζί με τη δυνατότητα που δίνουν στους χρήστες για "ανάρτηση" δικών τους ιστοσελίδων, παρέχουν πολλές φορές και άλλου είδους υπηρεσίες, π.χ. άμεση επικοινωνία (chat), διασκέδαση (παιχνίδια), κλπ. Είναι πολλά αυτά που έχουν γίνει μέσα σε λιγότερο από 15 χρόνια. Το πώς και το γιατί έγιναν τόσο πολλά πράγματα σε τόσο λίγο χρόνο είναι κάτι που οφείλεται τόσο στην παντελή απουσία καπηλευτών (οι πολιτικοί άργησαν να καταλάβουν τη νέα τεχνολογία), όσο και στις άμεσες δημοκρατικές διαδικασίες που διέπουν μέχρι σήμερα το διαδίκτυο.

Για μια «περιπετειώδη» γεύση του τι ακριβώς συμβαίνει κάθε φορά που αναζητάτε, «κατεβάζετε», ή «ανεβάζετε» πληροφορίες στο Internet, μπορείτε να δείτε το βίντεο: www.warriorsofthe.net. Ό,τι θα δείτε στο διδακτικό αυτό βίντεο, είναι όλα αυτά που συμβαίνουν σε αρκετά χαμηλό επίπεδο, δηλαδή σε επίπεδο bits και bytes, καθώς η οποιαδήποτε πληροφορία κυκλοφορεί σε δίκτυα Η/Υ τεμαχίζεται σε πολύ μικρά κομμάτια (πακέτα) και ρίχνεται στα κανάλια του δικτύου, ακολουθώντας απίστευτες διαδρομές από κόμβο σε κόμβο, όπου αντιμετωπίζει εκατομμύρια διαδοχικές προκλήσεις και δυσκολίες μέχρι να φτάσει στον τελικό της προορισμό και να επανασυσταθεί στην αρχική της μορφή. Καλή διασκέδαση.