Παρακολυθώντας στα δελτία ειδήσεων τον Γουσέιν Μπολτ να καταρρίπτει όλα τα ρεκόρ στα σπριντ (100 και 200μ.) ήρθαν πάλι στο νου μου οι σωρείτες, αυτά τα εκπληκτικά φιλοσοφικά ερωτήματα που κάνουν το νου του ανθρώπου να σαλεύει. Γνωστά λοιπόν από την αρχαία Ελλάδα τα επιχειρήματα των φιλοσόφων που ονομάστηκα σωρείτες λόγω του προβλήματος του "σωρού" που λέει: Αν έχω ένα σπυρί σιτάρι, τότε έχω ένα σπυρί σιτάρι. Αν έχω δυο σπυριά σιτάρι, τότε έχω δυο σπυριά σιτάρι κοκ. Κάποια στιγμή, όμως, παύει το μέτρημα και απλώς έχω ένα σωρό από σπυριά σιτάρι. Πού ακριβώς γίνεται αυτή η αλλαγή, στα πόσα σπυριά παύει κανείς να μετρά και μετατρέπει τα διακριτά σπυριά σιτάρι σε σωρό, δεν είναι κάτι που μπορεί τεθεί ρητά, μπορεί να γίνει στα έξι σπυριά, στα επτά, άλλος μπορεί να μετράει μέχρι τα δέκα κλπ. Το πρόβλημα λοιπόν αυτό είναι ένας "σωρείτης" δηλαδή ένα από τα προβλήματα που θέτουν ένα πολύ περίπλοκο φιλοσοφικό ζήτημα.
Ας υποθέσουμε λοιπόν ότι ένα αυτοκίνητο έχει πια παλιώσει. Ας πούμε ότι είναι 25 ετών και έχουν σαπίσει πολλές από τις λαμαρίνες του, οι προφυλακτήρες του σε πολλά σημεία είναι σκουριασμένοι, η μηχανή του χάνει από παντού λάδια και νερά. Για ένα τέτοιο αυτοκίνητο μπορούμε να πούμε λοιπόν με σιγουριά ότι ο καιρός και η χρήση το έχουν κάνει σαράβαλο. Καλά ως εδώ. Ας αρχίσουμε τώρα να γυρνάμε τις μέρες προς τα πίσω να δούμε πότε ακριβώς το αυτοκίνητό μας εδραίωσε τον τίτλο του ως σαράβαλου λόγω πολυκαιρίας. Πάμε λοιπόν μια μέρα πίσω. Να ήταν άραγε χθες το αμάξι μας ένα αυτοκίνητο που δεν θα το λέγαμε σαράβαλο; Φυσικά όχι! Ας πάμε λοιπόν πιο πίσω, ας πούμε ότι πάμε άλλη μια μέρα πίσω. Μήπως προχθές το αυτοκίνητό μας ήταν σε άλλη κατάσταση; Μα φυσικά όχι, πάλι σαράβαλο ήταν, δεν άλλαξαν και πολλά πράγματα μέσα στις τελευταιες δυο μέρες.
Γυρνάμε λοιπόν αρκετούς μήνες πίσω, ας πούμε ότι πάμε τρεις μήνες πίσω. Πάλι τα ίδια· σαράβαλο… Τι να κάνουμε τώρα; Να μια καλή ιδέα: Αν πάμε το χρόνο πολύ πολύ πίσω, ας πούμε 24 χρόνια πίσω; Τι έχουμε τότε; Να ένα ολοκαίνουριο αυτοκίνητο! Ωραία, βρήκαμε λοιπόν μια άκρη. Αν γυρίσουμε αρκετά πίσω μπορούμε να πούμε με σιγουριά ότι το αμάξι μας δεν ήταν το σαράβαλο που είναι σήμερα. Ωραία, ωραία. Ας αρχίσουμε τώρα να πηγαίνουμε μπρος, κάπου θα βρούμε την άκρη, δεν μπορεί. Αφού το 1985 το αμάξι μας ήταν οπωσδήποτε ένα κανούριο αυτοκίνητο και αφού σήμερα το αμαξάκι μας είναι οπωσδήποτε ένα σαράβαλο, κάπου εκεί ανάμεσα θα τη βρούμε τη άκρη· κάπου θα υπάρχει μια μέρα στην οποία θα μπορούμε να πούμε με σιγουριά ότι το αμάξι μας είναι ένα σαράβαλο, αλλά χθες όχι, χθες ήταν ένα αυτοκίνητο που δεν μπορούσες να το πεις σαράβαλο. Παλιό, μπορεί, μεταχειρισμένο ίσως. Σαράβαλο όμως όχι. Έτσι δεν είναι;
Ε, λοιπόν δεν είναι έτσι. Αν παίξουμε λίγο μ'αυτές τις ιδέες θα ανακαλύψουμε γρήγορα ότι ενώ στα δύο άκρα έχουμε δύο σαφώς καθορισμένες καταστάσεις (κανούριο, σαράβαλο) είναι αδύνατον να εντοπίσουμε επακριβώς τη στιγμή που γίνεται η μετάβαση από τη μια κατάσταση στην άλλη. Όχι σε επίπεδο ημέρας, ούτε καν σε επίπεδο μήνα ή ακόμη και χρονιάς δεν μπορούμε να εντοπίσουμε την περίοδο της αλλαγής. Παράξενο δεν είναι; Λοιπόν, μ'αυτά και μ'αυτά, με τούτα και με τ'άλλα, ο γίγας της σκέψης, ο Δημόκριτος, έφτασε να μας πει 2000 χρόνια πριν την ανακάλυψη του ατόμου ότι η ύλη αποτελείται από άτομα, ενώ άλλοι πιο σύγχρονοι διατύπωσαν τις σύγχρονες θεωρίες της αβεβαιότητας και της κβανοτμηχανικής και άλλοι έφτασαν να πούν ακόμη και ότι ο χρόνος δεν μπορεί να είναι συνεχής, δεν μπορεί να τσουλάει ομαλά, αλλά κάνει μικρά μικρά πηδηματιάκια (τικ τικ τικ…) δηλαδή φτάσαμε να συζητάμε ότι μια συνεχής ροή του χρόνου θα πρέπει να αποκλειστεί, ο χρόνος πρέπει να είναι κι αυτός κβαντισμένος!
Είναι φοβεροί λοιπόν αυτοί οι σωρείτες. Σταματάει το μυαλό του ανθρώπου. Εγώ προσωπικά, ενώ πολλές φορές τους φέρνω στο μυαλό μου, έχω πάψει εδώ και πολλά χρόνια να προσπαθώ να τους καταλάβω. Δεν έβγαλα άκρη τότε που το μυαλό μου ήταν ξυράφι, τώρα θα βγάλω; Ας τα σκεφτούν οι νεότεροι αυτά. Εγώ το μόνο που θέλω να πω σήμερα, είναι πού θα φτάσει πια αυτό το ρεκόρ των εκατό μέτρων; Σίγουρο είναι ότι δεν μπορεί να φτάσει ας πούμε στο ένα δευτερόλεπτο. Πραγματικά, δεν θα βρείτε κανέναν να σας πει ότι μπορεί κάποτε ένας άνθρωπος να τρέξει τα 100μ. σε 1 δευτερόλεπτο. Άρα κάπου υπάρχει κάποιο όριο. Να το ψάξουμε; Μπα, χαμένος κόπος. Δεν πρόκειται ποτέ να βρείτε και να πείτε με σιγουριά ότι το όριο ταχύτητας του ανθρώπου για τα 100μ. είναι 5, 6 ή 7 δευτερόλεπτα.
Το 1962, όταν ο άνθρωπος έτρεξε για πρώτη φορά τα 100μ. σε 10 δευτερόλπετα βρέθηκαν κάποιοι αφελείς να πουν ότι αυτό το ρεκόρ δεν πρόκειται ποτέ να ξεπεραστεί. Δεν ξέρω πώς μπορεί κάποιος να εκφέρει με σιγουριά μια τέτοια άποψη. Να σήμερα που ο Μπολτ έριξε το ρεκόρ στα 9.58 και ίσως σε λίγα χρόνια ο ίδιος, ή κάποιος άλλος, να το κάνει 9 δευτερόλεπτα. Ένα είναι σίγουρο: ποτέ δεν θα μπορέσουμε να πούμε ότι το τάδε ή το δείνα ρεκόρ δεν πρόκειται να σπάσει ποτέ! Πάντα θα υπάρχει το ενδεχόμενο να σπάσει κάποιος το οποιοδήποτε ρεκόρ, αυτό είναι τόσο σίγουρο όσο και το ότι ο άνθρωπος δεν πρόκειται να κάνει τα 100μ. σε ένα δευτερόλεπτο. Παράξενο, ακατανόητο, αλλά φαίνεται ότι μας διαφεύγουν ακόμη πολλά πράγματα για τον τρόπο που τα πράγματα λειτουργούν, ενώ η σκέψη μας μοιάζει να είναι περιορισμένη σε μια μόνο προβολή μιας πολυδιάστατης πραγματικότητας…
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου